1- 1- احتراق
 

احتراق عبارت است از واکنشي شيميائي که در اثر ترکيب دو ماده شيميايي که يکي اکسيد کننده( مانند اکسيژن) وديگري اکسيد شونده( مانند نفت وبنزين) باشد: انجام شود.
در اثر احتراق حرارت توليد مي شود. اگرحرارت حاصله در واحد زمان قابل توجه باشد وهمراه آن نور نيز توليد گردد گويند حريق يا آتش سوزي ايجاد گرديده است بنابراين واکنشهاي شيميائي کند که به مرور زمان حرارت آزاد مي نمايند همراه با شعله نخواهد بود.
بطور مثال: زنگ زدن آهن نوعي اکسيد اسيون کند بوده که توأم با شعله نيست.

2- 1 -نقطه شعله زني
 

نقطه شعله زني يک مايع عبارتست از درجه حرارتيکه آن مايع بخارات کافي جهت تشکيل يک مخلوط قابل اشتعال با هوا در سطح خود توليد نمايد.
قابل ذکراست که در نقطه شعله زني با ايجاد جرقه فقط يک لحظه شعله توليد مي شود وادامه نخواهد داشت.

3 -1 -نقطه آتش
 

حداقل دمائي که درآن يک مايع به سرعت کافي توليد بخار جهت ادامه اشتغال بنمايد را نقطه آتش گويند.
نقطه آتش معمولاً چند درجه بالاتر از نقطه شعله زني است.

4- 1- درجه حرارت اشتغال (آتش گيري)
 

درجه حرارت اشتعال يک ماده (جامد- مايع- گاز) عبارتند از کمترين درجه حرارتي که باعث اشتعال ماده بدون احتياج به عامل آتشزنه مي شود.
در درجه حرارت اشتعال گسترش وادامه شعله خواهيم داشت.

5 –1 –مثلث آتش
 

هرگاه سه عامل حرارت – سوخت- هوا (اکسيژن) به نسبتهاي معين در مجاورت يکديگر وجود داشته باشند توليد آتش مي گردد.
اين سه عامل را که تواماً ايجاد شعله مي نمايد را به صورت سه ضلع يک مثلث نشان داده وبه آن مثلث حريق مي گويند.
حرارت اکسيژن
سوخت مثلث آتش
البته بايد توجه داشت: با در نظر گرفتن اينکه در طبيعت معمولاً سوخت وهوا در مجاورت يکديگر قرار دارند، بايد از توليد حرارت در کنار دو عامل مذکور جلوگيري نمود. لازم به تذکر است به منظور ايجاد شعله بايد ابتدا جسم قابل اشتعال مقداري حرارت جذب نمايد و بخار قابل اشتعال از خود متصاعد کند واين بخارات به نسبت معين با هوا ترکيب شوند تا دراثر حرارت کافي ايجاد اشتعال گردد.
بعضي از مواد به سه طريق خود بخود آتش مي گيرند:
1-بالا بردن درجه حرارت ماده مورد نظر به ميزان درجه آتشگيري
2-تماس دو ماده مخصوص پرمنگنات پتاسيم وگلسيرين اسيد نيتريک با چوب يا کاغذ
3-مواد خود بخود سوز که در شرايط خاص( بدون حرارت دادن يا تماس مواد با هم) تحت شرايطي آتش مي گيرند. مانند:
انبار علوفه- سبزي تازه چيده شده در انبار

6 –1 –انتقال حرارت
 

انتقال حرارت، انتقال انرژيست که در اثر اختلاف درجه حرارت بوجود مي آيد. انتقال حرارت در جامدات، مايعات وگازها.
انتقال حرارت درجامدات بيشتر از مايعات ودر مايعات بيشتر از گازهاست و علت آن تراکم ملکولي بوده که در جامدات ملکولها متراکم تر از مايعات است وبه همين صورت تراکم ملکولها درمايعات بيشتر از گازهاست.
موضوع انتقال حرارت درمورد شدت انتقال اين انرژي صحبت مي کند که به سه صورت زير انجام مي شود.
1-هدايت Conduction
2-جابجائي convection
3- تشعشع Radiation

7 –1 -انتقال حرارت بطريقه هدايت
 

هدايت، انتقال انرژي حرکتي يک ملکول به ملکول مجاور بود وتنها عامل ايجاد جريان حرارتي دريک جسم جامد و مات مي باشد.
هرچه تماس ملکولي دريک جسم بيشتر باشد هدايت حرارتي در آن بيشتر است وحرارت دريک جسم از نقطه گرمتر به نقطه سردتر حرکت مي کند.
مانند:سيخ داغ روي کباب پز

8- 1 -انتقال بطريقه جابجايي
 

انتقال حرارت بطريقه جابجائي دليل اصلي پيدايش بادهاست. (کشش لوله بخاري) درحريقها گازهاي گرم و محصولات احتراق از راه کانالهاي کولر- پله کانها- کانال آسانسور و... بطرف بالا حرکت کرد وباعث گسترش حريق مي شود.
ضمناً هواي داغ محل حريق باعث تشديد شدن هواي تازه از زير مي گردد واين عمل باعث شدت وگسترش حريق مي گردد.
جريان هواي گرم درمحيط هاي بسته در اثر تراکم زياد باعث درهم شکسته شدن شيشه ها شده وگاه حالت انفجاري گرفته ديوارها وسقفها را خراب مي کند.

ادامه مقاله را در ادامه مطلب مشاهده نمایید

هر موجود زنده ای برای زیستن احتیاج به اکسیژن هوا دارد واگر به هر علتی اکسیژن به قسمتهای مختلف بدن کم برسد باعث ناراحتی می گردد .

در موجودات زنده ماننده ، انسان و حیوان سیستم گردش خون وظیفه رساندن اکسیژن به بافتها و بازگردادن گاز کربنیک به ششها را دارد و چناچه اکسیژن از حد لازم جهت مصرف کمتر باشد و یا آلوده به گازهای سمی و یا بخارات مواد دیگر گردد غیر قابل استفاده بوده و نیاز بدن را جوابگو نخواهد بود .

کمبود اکسیژن در ارتفاعات و یا در زیر زمین مانند معادن نیز گاه انسان و حیوانات را تهدید به مرگ می کند .

تمام موارد بالا و عوامل مختلف دیگر وجود وسیله ای که هوا رسانی نماید و کمبود اکسیژن را رفع کند مورد توجه قرار می دهد و بدین خاطر در آتش نشانی از دستگاههای تنفسی استفاده می شود .

قبل از تشریح انواع دستگاههای تنفسی و توضیح قسمتهای مختلف هر یک باید عمل دوم و عمل بازدم و مقدار مصرف هر شخص در دقیقه معلوم گردد و سپس وسیله مناسب انتخاب شود .

2-3- عمل دم

        هوای اطراف ما دارای 21% اکسیژن 78% نیتروژن و 1% گازهای بی اثر است و در هر بار تنفس این مقدار وارد بدن می گردد از 21% اکسیژن 4% در بدن مصرف و بقیه بصورت گاز کربنیک خارج می گردد . نیتروژن در سوخت و ساز بدن مصرف نشده و فقط عمل رقیق کردن اکسیژن را بعهده دارد .

3-3- عمل بازدم

        درهنگام بازدم تنفسی 17% اکسیژن و4% گازکربنیک 78% نیتروژن 1% گازهای بی اثر از طریق ششها به هوا برگردانده می شود .

4-3- مقدار مصرف

        انسان در هر بار تنفس 2 لیتر هوا را وارد بدن می کند و در هر دقیقه 15 بار بطور تقریبی عمل تنفس صورت      می گیرد و در شرایط دشوار گاهی تا 30 بار و یا بیشتر در دقیقه عمل تنفس اتفاق می افتد .

مقدار هوای مصرفی برای آتش نشان با دستگاه تنفسی را بطور متوسط 40 لیتر در دقیقه در نظر می گیرند که میانگینی از شرایط عادی و شرایط دشوار در عملیات است . اکنون با پی بردن به لزوم دستگاه تنفسی به شرح انواع دستگاههای تنفسی می پردازیم .

5-3- انواع دستگاههای تنفسی

1ـ دستگاه تنفسی با هوای فشرده نوع انفرادی مدار باز 2ـ دستگاه تنفسی با هوای فشرده ارتباط از طریق لوله مدار باز 3ـ دستگاه تنفسی از نوع بلومن 4ـ دستگاه تنفسی با اکسیژن فشرده ، نوع انفرادی ـ مدار بسته 5ـ دستگاه تنفسی صافی دار ( فیلتردار ) .

از انواع مختلف دستگاههای تنفسی فقط نوع دستگاه تنفسی با هوای فشرده که بصورت انفرادی مورد استفاده قرار می گیرد بیشتر در آتش نشانی کارایی دارد که به شرح قطعات مختلف و نوع کارکرد استفاده آن می پردازیم .

6-3- دستگاه تنفسی با هوای فشرده ( نوع انفرادی )

این دستگاه شامل قسمتهای زیر می باشد :

1ـ سیلندر

2 ـ بدنه

3ـ ماسک صورت

4ـ قسمت فشار شکن و شیر تنظیم فشار

5ـ فشار سنج

6ـ واسطه لوله کمکی

7ـ سوت خبر

8ـ آژیر خطر

ادامه مقاله را در ادامه مطلب مشاهده نمایید

نازل:یکی از مهم ترین تجهیزات آتش نشانان میباشد که به سر لوله های آب وصل میشوند و برای شدت بخشیدن به جریان آب و هدف گیری و .....استفاده میشود.
 
تصویر زیر یکی از بهترین نازلهایی است که برای خاموش کردن آتش استفاده میشود.همین طور این سرنازل آب را به اشکال مختلف تبدیل میکند.
 
 

 
 
همین طور که در تصاویر بالا مشاهده نمودید این سرنازل آب را به حالت های مختلف تبدیل میکند.مه پاش یا جت پرتاب میکند.
 
 
 
این سرنازلی که مشاهده میکنید در آتش سوزی هایی که در مزارع رخ میدهد استفاده میشود.دارای طول بلندی است که در داخل علوفه ها میرود.و بر روی بدنه خود دارای سوراخ هایی است که علوفه ها را  از داخل خاموش میکند.و باید عنوان شود این سرنازل توسط کشور ایران ساخته شده است
 

 
این سرنازلی که مشاهده میکنید.پرده آب نام دارد.و آب را مانند پرده ای گسترده تبدیل میکند.کار این سرنازل سرد کردن است مثلا یک نقطه ای دچار حریق شده و اگر ما بخواهیم به جای دیگر اتش سرایت نکند از این وسیله استفاده میکنیم.که مانند دیوار آبی عمل میکند و آتش نمیتواند به نقطه ای دیگر سرایت کند
 
 

 
این سرنازلی که مشاهده میکنید برای حریق های بنزین و مواد قابل اشتعال که با آب خاموش نمیشوند استفاده میشود و مایع کف را تبدیل به کف حباب دار میکنند.و این نازل ها در انواع مختلف و کاربرد های گوناگون ساخته میشود.
 
 
اینها هم ابر سر نازل ها هستند که در لحظات حساس به کار میروند.و نام آنها مانیتور میباشد.این نازل ها بسیار پر قدرت میباشند.وقدرت تخریب آنها بالا و اگر آب را روی فردی پرتاب شود باعث مصدومیت شدید فرد میشود.
 
این مانیتور ها در دو نوع زمینی و هوایی به کار میروند.(سرنازل های هوایی متصل به خودرو هستند.)

 
نمونه ای از مانیتور های زمینی
 

          
این هم نمونه ای از مانیتور های هوایی که بسیار پر قدرت تر از نمونه سرنازل زمینی است.
 

ایمنی صنعتی رشته‌ای است كه به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته می‌شود كه با به كار گرفتن آنها می‌توان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیط‌های صنعتی به گونه‌ای مؤثر و كارا نگهداری كرد و به این وسیله یك محیط‌كار بی‌خطر و سالمبرای افزایش كارایی كاركنانبه وجود آورد. در محیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا كارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن‌آوری و افزایش كاربرد ماشین آلات در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در اینگونه محیط‌ها فزونی می‌گیرد.مزایای رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه‌ایبه شرح زیر است:

▪ برای كارگر: 1- افزایش روحیه ۲- كاهش فشار كار ۳- كاهش جراحات و صدمات 4- كاهش حوادث ۵- افزایش راحتی ۶- افزایش حفظ رفاه و سلامتی 7- افزایش سطح بهداشت كار

       ▪ برای كارفرما: 1- كاهش حوادث ۲- افزایش كیفیت محصول ۳- افزایش كارایی كاركنان 4- كاهش خطاها ۵- كاهش مخارج درمانی كارگران ۶- استفاده بهتر از نیروی انسانی ۷- كاهش مخارج تولید.

 ایمنی صنعتی علمی است كه در پیشگیری از بروز حوادث در محیط كار به یاری انسان می‌شتابد و همواره در راستای حفاظت از نیروی كار و سرمایه گام بر می‌دارد.

تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) كه در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است كه دارای پتانسیل رساندن آسیب به كاركنان، تجهیزات و ساختمان‌ها، از بین بردن مواد یا كاهش كارایی در اجرای یك وظیفه از پیش تعیین شده می‌باشد.

هنگامی كه (Hazard) وجود دارد امكان وقوع اثرات منفی یادشده وجود خواهد داشت. كلمه (Danger) گویای قرار گرفتن در معرض یك (Hazard) است، به این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط كار می‌باشد.

ایمنی به طور صددرصد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد از اینروست كه گفته می‌شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است. با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از «مقررات یا نظامی كه برای كاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا كنترل خطرات به كار می‌روند) در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی كه در ایمن كردن محیط كار مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از:

الف- پیشگیری از حوادث  ب- عوامل انسانی  ج- طراحی و جانمایی دستگاه‌ها و تجهیزات  د- مدیریت و راهبری ایمنی ه- آموزش  و - بازرسی

حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده‌تر شده است و به شاخه‌ها و گرایش‌های گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است كه عبارت است از:

۱- مدیریت خطر   ۲- پیشگیری از خطرات   ۳- كنترل آتش‌سوزی   ۴- كنترل خطر

یك مكان، یك كار معین و یا یك دستگاه زمانی ایمن انگاشته می‌شود كه احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای كسانیكه در آنجا بوده یا با آن دستگاه كار می‌كنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور كلی، می‌توان چنین گفت كه میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش سطح ایمنی كاهش می‌یابد. در واقع بهداشت حرفه‌ای بیماری‌ها را كاهش می‌دهد و ایمنی صنعتی به كاهش تمام خطرات می‌پردازد .

آتش سوزي و سناريوهاي رفتاري

سناريو به طور معمول شامل شرح خطر به عنوان اولين گام مهم است. به منظور اطمينان از اينكه هيچ چيز ناديده گرفته نشده است لازم است كه شناسايي خطر به روشي سازمان يافته و منظم انجام شود برطبق اين شناسايي خطر، دو نوع سناريو مي تواند به تفصيل شرح داده شود.

1- سناريوهاي آتش (براي رفتار در برابر آتش)

2- سناريوهاي رفتاري (براي رفتار انسان) كه به ايمني جاني و سلامت و تاثير احتمالي پيشرفت آتش سوزي وابسته به برخي از جنبه هاي سناريوهاي آتش مي پردازد.

 

سناريوهاي آتش سوزي

- شناسايي سناريوهاي آتش سوزي بالقوه

اولين قدم در توسعة يك سناريوي آتش سوزي تشريح وقايع مرتبط با خطري است كه منجر به شروع آتش سوزي مي شود. بعد از شروع آتش سوزي، ممكن است اتفاقاتي همراه با اثر بخشي اقدامات محافظ آتش يا دود براي محدود كردن اثر آتش سوزي به وجود آيد، در نهايت سناريو برحسب پيامدهاي آتش سوزي و احتمال تكرار آن پيامد مشخص مي شود.

در برخي موارد، خرابي يك قسمت از سيستم حفاظتي مي تواند اثر مغاير بر كارائي روش ديگر محافظت در برابر آتش داشته باشد، به عنوان مثال درب باز، نه تنها مانع غير موثري در گسترش آتش سوزي است بلكه مي تواند منجر به نقص سيستم خاموش كنندة گازي به علت از دست رفتن آن عامل شود. مثال ديگر زمين لرزه اي است كه سبب شروع آتش سوزي در بسياري محل ها مي شود، در حالي كه باعث ناتواني لوله كشي شبكة بارنده و خسارت فضابندي ها براي حفاظت در برابر اين آتش سوزي ها مي شود. لازم است هنگام فرموله كردن سناريوهاي آتش، دقت خاصي اتخاذ شود تا اطمينان حاصل گردد ناتواني هاي متعدد ناشي از يك واقعه يا حادثه به علت وابستگي هاي بين عوامل شناسايي شوند.

انتخاب سناريوهاي آتش

شناسايي گروه قابل كنترل از سناريوهاي آتش به منظور يك روش استاندارد شده بايد براي تجزيه و تحليل استفاده شود. مشاوره با طرف هاي موثر يا ذينفع براي اطمينان از اينكه تمام سناريوهاي وابسته در نظر گرفته شده اند، ضروري است. هنگامي كه معيارهاي كارايي در وضعيت قطعي هستند، سناريوهاي آتش بايد طوري انتخاب شوند كه يك طراحي كه ايمني قابل قبولي براي اين سناريوها را نشان مي دهد مي تواند براي همة سناريوهايي كه به خوبي آناليز نشده اند استفاده شود.

انتخاب سناريوهاي آتش مي تواند توسط تجزيه و تحليل كيفي (كمي) خطر انجام شود.

 

استفاده از ارزيابي كيفي احتمال وقوع آتشسوزي براي انتخاب سناريوهاي آتش

فرايند ارزيابي كيفي احتمال وقوع آتش سوزي براي شناسايي و انتخاب گروهي از سناريوهاي آتش مناسب است كه رقابتي را براي همة الزامات عملياتي توابع فرموله شده مطرح مي كند، هنگامي كه

- عناصر اصلي برنامه هاي طراحي، از جمله عناصر فعال و غير فعال محافظ در برابر آتش كه از قبل تاييد شده اند (توسط مالكين يا ديگر طرف هاي موثر يا ذينفع)؛

- اثرات بالقوة آتش سوزي مربوط به محيط ساخته شده به وسيلة تمام طرف هاي موثر يا ذينفع براي تلفات قابل قبول (به عنوان مثال به دليل مقررات تعداد ساكنين در معرض خطر، ارزش دارائي هاي در معرض خطر و...) مورد توافق واقع شده است.

در تجزيه و تحليل كيفي بايد احتمال و پيامد هر سناريوي آتش در انتخاب فرايندها مشخص شود.

 

استفاده از ارزيابي خطر كمي آتش براي انتخاب طراحي عناصر و سناريوي آتش

ارزيابي مقدار احتمال وقوع آتش سوزي هنگامي به عنوان يك روش براي انتخاب سناريوهاي آتش و حتي طراحي عناصري مناسب است كه:

- تصميم گيري در خصوص عناصر اصلي برنامه هاي طراحي، شامل محافظت در برابر آتش فعال و غير فعال كه هنوز قرار داده نشده اند (توسط مالكين يا ديگر افراد ذينفع يا تاثير پذير)؛

- اثرات بالقوة آتش سوزي شامل محيط ساخته شده كه مورد توافق واقع شده است قابل كنترل از طريق مقررات نمي باشد.

 

به طور كلي، در چنين ارزيابي هايي دربارة احتمال وقوع آتش سوزي ، پيشگيري از احتمال وقوع آتش سوزي، طيف وسيعي از حالات بالقوة آتش سوزي را از نظر كمي تجزيه و تحليل مي كند. ارزيابي كمي احتمال وقوع آتش سوزي انتخاب طرح اصلي عناصري است كه به طور كلي امكان به حداقل رساندن احتمال وقوع آتش سوزي را مي دهد (عناصر فعال، مانند حفاظت كننده هاي آب پاش يا عناصر غير فعال مانند زير بخش ها يا ديگر عناصر) به عنوان يك نتيجة مستقيم از ارزيابي خطر كمي آتش سوزي، سناريوهاي آتش كه داراي اهميت بحراني است مي تواند از گروهي از سناريوهاي تجزيه و تحليل شده منتج شود.

انتخاب سناريوهاي رفتاري

زماني كه ايمني جاني مورد نظر است، طراحي مهندسي به ارزيابي نياز دارد كه آيا ساكنين در مدت زمان اشتعال تا رسيدن آنها به يك محل ايمن محافظت مي شوند يا خير.

موقعيت ساكنين در داخل ساختمان، در هر زمان و مكان در طول زمان استفاده معمولي و موقعيت هاي اضطراري به اثر متقابلي از انواع پارامترهاي وابسته به مشخصات ساختمان و ساكنين و سيستم مديريت ايمني در برابر آتش ساختمان و سناريوي آتش سوزي بستگي دارد.

به منظور محاسبه احتمال و پيامد رفتار بالقوة آتش سوزي، تعيين طبقه بندي ساكنيني كه در ساختمان حضور داشته باشند لازم است. واكنش ساكنين به اثر آتش سوزي تحت تاثير طيف وسيعي از پارامترها از قبيل ساكنين، بر حسب تعداد و توزيع آن ها در ساختمان در زمان هاي مختلف، آشنايي با ساختمان، توانايي و عدم توانايي، واكنش به دود و هر اثر فيزيولوژيكي آتش سوزي كه مواد منتشره از آتش مي تواند بر روي آنها داشته باشد، رفتارها و خواص آنها، مشخصات ساختمان، به انضمام استفادة آن ها، چيدمان وسايل و تاسيسات 1، شرايط هشدار، وسايل فرار و راه حل مديريت اضطراري، اثر متقابل تمام خصوصيات با ايجاد سناريوي آتش سوزي و شرايط مداخلات اضطراري (تسهيلات مامورين آتش نشاني و نجات) كه تاثير مي پذيرد مي باشد.

اين خواص سناريوي رفتاري ساكنين را جهت بررسي در ارزيابي طرح تشكيل مي دهد. طرح سناريوهاي رفتاري مي تواند شرايط را در يك محوطة مجزا يا گروهي از محوطه هاي مشابه درگير ساخته شده نشان دهد. هر ساختمان مي تواند شامل انواع سناريوهاي رفتاري متفاوت با در نظر گرفتن مدت مهار آتش سوزي باشد. تعداد كمي از طرح هاي سناريوي رفتاري براي نمايش شرايط متفاوت با تنوع وسيعي از ساختار ممكن است استفاده شده باشد، هر چند سناريوهاي منحصر به فرد مي توانند در موارد خاص متفاوت باشند.

تجزيه و تحليل تمامي سناريوها حتي با استفاده از پيچيده ترين منابع محاسباتي غير ممكن است. ضروري است كه مجموعه اي از اين احتمالات نا محدود به مجموعة كوچكي از سناريوهاي كنترل پذير كه قابل تحليل هستند و در مجموع مي توانند محدوده اي از تركيب ويژگيهاي ساكنين را ارائه دهند كاهش يابد.

 

براي مطالعه بيشتر مي توانيد به استاندارد مهندسي ايمني در برابر آتش (استاندارد فارسي شماره ISO 16475 سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مراجعه نماييد.